Jean-Baptiste Demay (1758-1848)
Twee stoelen ‘à la montgolfière’, ca. 1785
Gestoken en geschilderd beukenhout
De rugleuningen van deze stoelen zijn subtiel gebogen in de vorm van een heteluchtballon. Ze werden kort na de eerste ballonvluchten gemaakt door Jean-Baptiste Demay, hofleverancier van koning Lodewijk XVI. In de 19^de eeuw waren de stoelen in bezit van de beroemde fotograaf, schrijver én ballonvaarder Nadar.
© Musée Carnavalet / Roger-Viollet

DE LUCHTBALLON

30/4/2016-28/8/2016
In 1783 – één jaar voordat Teylers Museum zijn deuren opende – werd een eeuwenoude droom werkelijkheid: vliegen.
De uitvinding van de luchtballon inspireerde wetenschappers, avonturiers, en kunstenaars en veroorzaakte in de 19de eeuw een ware ballonrage

Posted 9 May 2016

Share this:

|

In de tentoonstelling zijn zeldzame en kostbare objecten te zien uit internationale collecties. Door middel van virtual reality kunnen jong en oud zelf het spannende gevoel ervaren hoe het is om het aardoppervlak te verlaten, net als de pioniers van toen! De luchtballon is van 30 april t/m 28 augustus 2016 te zien in Teylers Museum.

Anoniem, Frankrijk, ca 1793-1784 Vouwwaaier met blad van zijde waarop in gouache een gezelschap bij een liefdesaltaar met brandend hart en tortelduiven en aan weerszijden de ballon van de gebroeders Montgolfier omgeven door metalen lovertjes, op een montuur van been ingelegd met ‘métal en quattre couleurs’. Collectie Rijksmuseum


Ongekende mogelijkheden Met de komst van de luchtballon leek alles mogelijk. Voorheen onbereikbare plekken, zoals de Noordpool en de binnenlanden van Afrika, konden verkend worden en reizen kreeg een nieuwe dimensie. Ook voor de wetenschap was het een belangrijke uitvinding. Nooit eerder was er iemand in de hogere luchtlagen geweest. Met gevaar voor eigen leven, werd onderzoek gedaan naar meteorologische fenomenen. Bovenin de atmosfeer was nauwelijks zuurstof en de ballons dreven onbestuurbaar op de wind. Op de tentoonstelling komen al die spannende verhalen ruim aan bod.		Luchtballon-gloeilampen, 1889 Gloeilampen, aardewerk, touw De pas uitgevonden gloeilamp was een grote sensatie in de jaren 1880. Deze ballon-gloeilampen werden verkocht als souvenirs op de Parijse Wereldtentoonstelling van 1889. Een nieuwe technische uitvinding (de gloeilamp) en één van de grote attracties van de Wereldtentoonstelling (de ‘ballons captifs’) werden zo met elkaar verbonden. Collectie Pierre Muller - Denis Quênot, Frankrijk

back to top


Jan D. Brouwer (werkzaam midden 19de eeuw) Oplating van Le Géant, 1865 Albuminedruk Collectie Rijksmuseum, Amsterdam Reproductie		Reuzeballon ‘Aeronauten’ en hun luchtballons zorgden in de loop van de 19de eeuw voor spanning en sensatie op kermissen en andere publieksevenementen. In 1865 kwam de grootste ballon ter wereld naar Nederland. De beroemde Franse fotograaf en schrijver Félix Nadar organiseerde in Amsterdam een veelbesproken massaevenement met de demonstratie van zijn reuzenballon Le Géant. Eronder hing een compleet ingericht huisje, inclusief champagne. Op de tentoonstelling staat een reconstructie van het huisje op ware grootte.

Anoniem
De aerostatische experimenten bij Versailles op 19 september 1783, 1783
Gravure, penseel in waterverf
Een grote menigte kijkt hoe Joseph-Michel en Jacques-Étienne Montgolfier hun heteluchtballon in Versailles demonstreren aan koning Lodewijk XVI. De broers wisten niet of er hoog in de lucht voldoende zuurstof was. Daarom stuurden ze geen mensen mee, maar een schaap, een haan en een eend. Na 8 minuten landde de ballon een paar kilometer verderop. De dieren bleven ongedeerd, het schaap verhuisde zelfs naar de koninklijke dierentuin.
Collectie Atlas van Stolk, Rotterdam

Guy Tomel, Dwarsdoorsnede van de Noordpoolballon ‘Sivel’, 1890, Collectie Universiteit van Amsterdam

Anoniem
De tweede aerostatische reizigers, of de experimenten van de heren Charles en Robert, 1783
Gravure, penseel in waterverf
Na de eerste bemande vlucht met een heteluchtballon volgde al snel deze gasballon van Jacques Charles en Noël Robert. De vaten met het gas om de ballon te vullen zijn onderaan duidelijk zichtbaar.
Collectie Atlas van Stolk, Rotterdam


Race om de wereld Een nieuwe uitvinding, het vliegtuig, haalde de ballonvaart snel in. Toch blijft de luchtballon fascineren. Rijke avonturiers zoals Richard Branson doen nog altijd verwoede pogingen om records te verbreken met ballonvaarten. Ballonfestivals trekken duizenden bezoekers. De tentoonstelling laat al deze hoogte- maar ook dieptepunten zien met spannende foto’s, objecten, prenten en films.		Henri la Chambre (1846-1904) De grote ‘ballon captif’. Vanaf de Exposition Universelle naar 400 meter hoogte, 1889 Lithografie De ‘ballons captifs’ waren een van de grote attracties van de Wereldtentoonstelling van 1889. Op twee plekken in de stad konden bezoekers 400 meter opstijgen met een ballon die met touwen aan de grond verankerd was. Vanuit de gondel hadden bezoekers een weids uitzicht over Parijs, met als grote bezienswaardigheid de speciaal voor de Wereldtentoonstelling gebouwde Eiffeltoren. Collectie Musée Carnavalet, Histoire de Paris Reproductie © Musée Carnavalet / Roger Viollet

back to top


E.A. Tilly, Het vertrek van het Luchtschip met elektromotor van Albert en Gaston Tissandier in Auteuil op 8 oktober 1883, 1883, Collectie Library of Congress Washington D.C.		Teylers Museum en de ballonvaart In de tijd dat de luchtballon uitgevonden werd, opende Teylers Museum zijn deuren om kennis te verzamelen en te delen. Het laboratorium dat Teylers toen vooral was, deed actief onderzoek naar de elementen die de basis vormen van de ballonvaart: lucht en gassen. In 1850 schreef een van Teylers genootschappen zelfs een prijsvraag uit om het probleem van de onbestuurbaarheid van de luchtballon op te lossen.


Zie de Agenda Textile is more!> TEYLERS MUSEUM Spaarne 16 2011 CH Haarlem, Nederland +31 (0)23-516 0960 info@teylersmuseum.nl http://www.teylersmuseum.nl		Nadar, Nadar en zijn vrouw Ernestine in een luchtballon, ca. 1865, Collectie Metropolitan Museum New York, Gilman Collection